Chiny w okresie transformacji

W przypadku Chin trudno się dziwić, że ze swoją wielowiekową tradycją posiadają własne, endemiczne normy i zasady. Trudno się też dziwić, iż normy te funkcjonują, a Chińczycy uznają je za obowiązujące i właściwe. Niewątpliwie ma to olbrzymie, jeśli nie decydujące znaczenie także dla zarządzania przedsiębiorstwami. W szerszym kontekście główny wpływ na zasady określające relacje społeczne ma filozofia konfucjańska i taoizmu.
W państwach zachodnich model zarządzania też jest głęboko zakorzeniony w kulturze. Strukturalny funkcjonalizm jako ważny element zachodniej kultury wywodzi się z binarnej logiki arystotelesowskiej, a podparty jest teoriami europejskich filozofów Oświecenia. W konsekwencji uniwersalny racjonalizm i empiryczne podejście stanowią główny impuls działania. Taka postawa powoduje jasne rozgraniczenie pomiędzy prawdą, a fałszem, przysłowiowym „czarnym” i „białym”. Zerojedynkowy model oparty jest na dogmatycznej prawdzie. Nie istnieje nic pomiędzy – nie ma „odcieni szarości”.
W przypadku kultury chińskiej rozgraniczenie między prawdą, a fałszem, „czarnym”, a „białym” nie jest już tak oczywiste. W taoizmie paradoksy i sprzeczności są uważane za normalne i powszechnie występujące, co powoduje, iż holistyczny światopogląd ma charakter nieliniowy. „Odcienie szarości” zatem istnieją. Taoistyczny symbol yin-yang – będący wyrazem filozofii różnych „odcieni szarości” – nawiązuje do stwierdzenia, że każda struktura jest tymczasowa, a proces zmian nieunikniony. O ile w kulturze zachodniej dochodzenie do prawdy jest procesem opartym na logice, matematyce, uniwersalnym racjonalizmie, co powoduje, że ma ona charakter empiryczny i naukowy, o tyle w kulturze chińskiej – gdzie paradoks i sprzeczność uważane są za normalne elementy funkcjonowania Świata – jest to niezrozumiale. W systemie chińskim zachodnia „prawda” – blisko powiązana ze scjentyzmem, racjonalizmem, linearnością i logicznym empiryzmem – jest zastąpiona przez „cnotę”. Zarządzanie w Chinach może zostać zrozumiane zatem jedynie w oderwaniu od zachodniego kulturowego etnocentryzmu, preferującego model zerojedynkowy, gdyż ma ono w Państwie Środka charakter dialektyczny, niewyrazisty, niejednoznaczny, wielowartościowy, pełny sprzeczności. W konsekwencji – jak wskazuje Lowe (2003) – gruntowna analiza systemów zarządzania musi się wiązać z odrzuceniem koncepcji „prawdy”. Różnice kulturowe nie powodują jednakże, że obie ideologie są od siebie odseparowane. Chińczycy zmuszeni byli przejąć wiele rozwiązań w zakresie zarządzania z Zachodu, w szczególności w okresie kolonialnym.
Obecnie w erze globalizacji nieuniknione są wpływy zachodnie na metody zarządzania w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Chińczycy – jak mówią – w swoim działaniu starają się łączyć zachodnią wiedzę i chińską mądrość.

Fragment rozdziału "Teoria zarządzania a kultura chińska"