Glottodydaktyka sinologiczna

Nasuwa się zatem wniosek, że dla poziomu podstawowego języka chińskiego

testowanie integrujące umiejętności i sprawności nie wyklucza prostych operacji na

zdaniach jako materiale wyjściowym. Należy pamiętać o tym, że zdanie oznajmujące

i poprawnie skonstruowane do niego pytanie jest już dialogiem, w naturalnych

warunkach próbą interakcji, której szerszy kontekst językowy może być trudny do

wyrażenia w materiale wyjściowym jednostki zadaniowej przy pomocy ograniczonych

środków językowych na wczesnym etapie nauki i kontroli. Większa swoboda

konstrukcji sytuacji komunikacyjnej dla potrzeb testowania odniosłaby odwrotny

skutek w testowaniu języka chińskiego i powodowałaby dezorientację zdającego test.

Ocena dłuższych wypowiedzi, charakterystycznych dla sprawności produktywnych

mówienia i pisania, w naturalny sposób realizujących cel komunikacji i łączących

w sobie zintegrowane umiejętności, jest trudna i, jeśli stosuje się ocenianie globalne,

nierzadko subiektywna (Komorowska, 2002:91). Opracowanie odrębnych skal dla

poszczególnych kontrolowanych umiejętności ocenianych w punktacji rozszerzonej,

1. 0–1–2 lub 0–1–2–3–4–5 może wyposażyć testowanie integralne w obiektywizującą

wynik ocenę, jeśli zachować zbliżony do komunikacji naturalnej kontekst przynajmniej

dla wybranych zadań z oczekiwaną reakcją dłuższej wypowiedzi. Chociaż

łączone sprawności w wypowiedzi w materiale wyjściowym i oczekiwanej reakcji

nawiązują do naturalnej komunikacji, stopień zbliżenia badania do warunków jak

najbardziej naturalnych jest mocno warunkowany dostępnymi środkami językowymi.

Takie zadania odwołuje się do radzenia sobie w rzeczywistych sytuacjach. Ich

ocena o tyle jest obiektywna, o ile przyjmuje się obiektywizującą skalę wobec oczekiwanych

sprawności i umiejętności. Test certyfikacyjny ma być narzędziem oceniania

nie efektywności realizacji określonego programu, lecz osiągnięcia umiejętności

i biegłości określonej treścią programu ramowego zgodnego z danym poziomem

biegłości i z założeniem ESOKJ (2003:158–159): „Byłoby idealnie, gdyby w testach

komunikacyjnych (…) różnica między osiągnięciami (…) a biegłością była niewielka”.

Już na poziomie podstawowym przejawem biegłości może być sprawność interakcji

tak w naturalnych warunkach komunikacji, jak i w warunkach testowania.

Pozwalają na to proste działania językowe w prostych codziennych sprawach i warunkach.

Natomiast sprawność mediacji, do której także nawiązuje ESOKJ, wymaga

wyższego stopnia biegłości językowej niż możliwy i oczekiwany na poziomie podstawowym

A1 i A2.

Wieloletnia obserwacja polskich studentów i analiza procesów przyswajania

i testowania umiejętności cząstkowych z języka chińskiego na etapie początkowym

prowadzi do refleksji, że w testowaniu biegłości w zakresie poziomu podstawowego

A1 i A2 nie do uniknięcia jest testowanie poszczególnych podsystemów

i cząstkowych umiejętności ich stosowania. Ograniczenie długości wypowiedzi /

tekstów wynikające głownie z zakresu leksykalnego każe traktować frazę / zdanie

jako najmniejszą jednostkę komunikacyjną, a więc i materiał wyjściowy zadania.

Testowanie i ocena kompetencji językowych na poziomie podstawowym… 135

Zatem, aby analitycznie i obiektywnie ocenić stopień biegłości, test certyfikacyjny

z języka chińskiego na poziomie podstawowym A1 i A2 powinien posiadać zadania

testowe o charakterze integracyjnym obok zadań sprawdzających umiejętności

cząstkowe. Tak skonstruowany test będzie spełniał słuszne kryteria integrowania

sprawności, a przewidziana analityczna ocena testu pozwoli na precyzyjne i jak

najbardziej obiektywne ocenienie, eliminując subiektywne kryteria oceny globalnej.

Przemyślane proporcje punktów za poszczególne testowane umiejętności

i sprawności pozwolą na ocenę stopienia biegłości jako wypadkową wyniku rozbudowanego

testu (Komorowska, 2002:142–146).

Zadania testowe, na które składa się materiał wyjściowy i oczekiwana reakcja

językowa, niezależnie od długości wypowiedzi symulują działania językowe. Tak

zadania, jak i tworzące je jednostki zadaniowe są tym bardziej reprezentatywne, im

jest ich więcej. Językowe działanie komunikacyjne wymaga umiejętności formułowania

wypowiedzi ustnej i pisemnej, co jest u swych podstaw umiejętnością ogólną.

Łączy ono w sobie sprawności i umiejętności. Działania i strategie produktywne dotyczą

mówienia i pisania. Tekst, tak mówiony, jak i pisany, odbierany jest przez co

najmniej jednego odbiorcę. Wypowiedź ustna może być czytana z przygotowanego

tekstu, może też być wcześniej nauczoną na pamięć rolą, spontaniczną wypowiedzią

czy komentarzem, reakcją na sytuację lub materiał wyjściowy (rysunek, wykres,

tabela, przeczytany tekst itp.). Wypowiedź pisemna może przyjąć formę krótkiej

wypowiedzi słowem, frazą lub zdaniem (zgodnie z treścią w kontekście zdania

lub w szerszym kontekście), a także dłuższej wypowiedzi na oczekiwany temat (pozdrowienia,  

list, relacja). Działanie produktywne i receptywne może przyjąć formę

określoną jako typ tekstu tworzonego lub odbieranego: ogłoszenie, reklama, informacja

/ wiadomość, instrukcja, prognoza pogody, przedstawienie o charakterze rozrywkowym,

komentarz sportowy, monolog (narracja, relacja), dialog itp. Działanie

produktywne integrujące umiejętność tworzenia wypowiedzi i jej zapisu przejawia

się w wypełnianiu formularzy i kwestionariuszy, pisaniu notatek, sprawozdań, artykułów,

zapisywaniu informacji dyktowanych, pisaniu listów prywatnych lub pism

urzędowych, pisaniu twórczym, ale także tworzeniu plakatów, ogłoszeń. Działania te

integrują umiejętność werbalizowania myśli i sprawność pisania, formułowania wypowiedzi

monologowej jako opisu doświadczeń, przeżyć i przedstawienia swojego

stanowiska. Mogą być fragmentem interakcji, której częścią są działania i strategie

receptywne występujące naprzemiennie z produktywnymi. Działania i strategie receptywne

pozwalają na odbiór tekstu mówionego (rozumienie ze słuchu) i czytanego

(czytanie ze zrozumieniem), zachowującego formę odpowiednią dla danego

poziomu komunikacji zbliżoną, na ile to możliwe, do wypowiedzi w naturalnym

kontekście komunikacji. Źródłem tekstu mogą być bezpośredni rozmówcy, media,

wydarzenia kulturalne i społeczne (teatr, zebranie, wykłady), informacje i teksty pisane

skierowane indywidualnie do odbiorcy (list) i do szerokiej publiki (ogłoszenie,

artykuł, książka). W procesie testowania biegłości językowej teksty słyszane i czytane,

obok materiałów pomocniczych o charakterze graficznym (lub podanych w języku

ojczystym na najniższych poziomach) stymulują produkcję ustną i pisemną

tak w formie monologowej, jak i dialogowej. Odbiór informacji i jej przetworzenie

jest ściśle związane z celem, którym jest ogólne zrozumienie treści (temat, intencja

nadawcy), wychwycenie konkretnych informacji (co, gdzie, kiedy), dokładne,

szczegółowe zrozumienie całej informacji, działanie zgodnie z nią, wnioskowanie

na podstawie zrozumianych szczegółów. Duże znaczenie dla skuteczności działania

komunikacyjnego ma strategia wykorzystania posiadanych umiejętności ogólnych

i językowych, dekodowania informacji i jej kontekstu, rozumienia kontekstu jako

tła informacji zasadniczej, zaplanowania i realizacji przekazu, jego monitorowanie

i autokorekta. Liczy się nie tylko to, co już opanowane, ale także sam proces świadomego

przygotowania się (ćwiczenia) do działań komunikacyjnych, wybór formy

wypowiedzi i zastosowanie odpowiednich do sytuacji i kontekstu środków językowych,

korzystanie z wiedzy źródłowej, słowników, dostosowanie treści wypowiedzi

do znanych już środków wyrazu i unikanie zakresu wykraczającego poza poznany

materiał, umiejętne korzystanie z pomocy rozmówcy czy nauczyciela, a także odwaga,

by wypróbować ledwo poznane sformułowania (Rada Europy, 2003:62, 64,

66–68, 70, 72–73).

(Fragment rozdziału 4. Testowanie i ocena kompetencji językowych na poziomie podstawowym nauczania języka chińskiego w polskim środowisku językowym)

Rozdział 1. Język chiński jako przedmiot glottodydaktyki

1.1. Ogólnonarodowy język chiński

1.2. Charakterystyka typologiczna, system językowy i jego komponenty

1.3. Skalowanie umiejętności do celów nauczania i testowania biegłości w języku chińskim

Rozdział 2. Od standaryzacji do certyfikacji

2.1. Standardy i testy przyjęte w środowisku języka chińskiego

2.2. ESOKJ jako europejski standard kształcenia językowego

2.3. Parametry opisu biegłości językowej w europejskiej koncepcji edukacji językowej

2.4. Standardy ESOKJ w programie ramowym poziomu podstawowego i ich implementacja w glottodydaktyce sinologicznej

Główne cele i założenia programu ramowego dla poziomu A1 i A2

Program ramowy współczesnego języka chińskiego na poziomie podstawowym – inwentarz

Fonetyka i ortografia

Zakres tematyczny i leksykalny A1

Zakres gramatyczny A1

Zakres tematyczny i leksykalny A2

Zakres gramatyczny A2

 Rozdział 3. Przykładowy program nauczania języka chińskiego w edukacji dorosłych na poziomie podstawowym

3.1. Programowanie nauczania języka

3.2. Cele szczegółowe programu

Etap audytywno-artykulacyjny

Etap zapoznawania się z kodem zapisu – semantyka znaku graficznego

Kategorie semantyczne wyznaczające zakres kompetencji komunikacyjnych

Struktury gramatyczne konieczne dla realizacji prostych działań językowych

Społeczne i kulturowe ramy komunikacji

3.3. Projekt szczegółowego programu nauczania na poziomie podstawowym A1 i A2

3.4. Kształtowanie bazy wyjściowej dla rozwoju sprawności językowych i kompetencji

3.5. Proponowane strategie nauczania języka chińskiego w zakresie podstawowym

Nauczanie fonetyki artykulacyjnej i fonologicznej interpretacji chińskich zjawisk językowych

Wprowadzenie do semantyki chińskiego pisma ideograficznego w jego nauczaniu

Morfologia sylabiczna i składnia w perspektywie glottodydaktycznej

Ćwiczenia leksykalne i techniki wspierające zapamiętywanie słownictwa

Nauczanie ortografii ideogramu

Zastosowanie w ćwiczeniach wiedzy o społecznych i kulturowych uwarunkowaniach zachowań językowych

Integralne rozwijanie sprawności koniecznych w akcie komunikacji językowej.

Rozdział 4. Testowanie i ocena kompetencji językowych na poziomie podstawowym nauczania języka chińskiego w polskim środowisku językowym

4.1. Testowanie obiektywne i integracyjne

4.2. Doświadczenie i analiza testowych pomiarów sprawdzających

4.2.1. Testowanie próbne

Wskaźnik trudności T

Współczynnik mocy różnicującej D

Współczynnik korelacji punktowo-dwuseryjnej RPBi

Wskaźnik rzetelności KR20

4.2.2. Analiza ilościowa i ocena zadań próbnego testowego pomiaru sprawdzającego

4.2.3. Wykorzystanie wniosków wynikających z analizy ilościowej w opracowaniu w opracowaniu testu certyfikacyjnego

4.2.4. Plan testu certyfikacyjnego poziomów A1 i A2

4.3. Projekt testów do egzaminu certyfikacyjnego ze współczesnego języka chińskiego dla poziomów A1 i A2

4.3.1. Techniki stosowane w testowaniu poziomu podstawowego

4.3.2. Jakościowy opis zadań w testach na poziomie A1 i A2

4.3.3. Wzory zaprojektowanych testów egzaminacyjnych na poziomie A1 i A2

Arkusz testu A1

Arkusz odpowiedzi A1

Klucz do testu A1

Arkusz testu A2

Arkusz odpowiedzi A2

Klucz do testu A2

Podsumowanie

 Aneksy

Aneks 1. Kombinacje nagłosu i wygłosu we współczesnym języku chińskim

Aneks 2. Ćwiczenia fonetyczne nagłosów i wygłosów

Aneks 3. Ćwiczenia fonetyczne kombinacji sylab i tonów w wyrazach polisylabicznych

Aneks 4. Ćwiczenie rozwijające strategię dekodowania informacji i sprawność słuchania ze zrozumieniem

Aneks 5. Ćwiczenie komunikacyjne

Aneks 6. Ćwiczenie integrujące sprawność czytania ze zrozumieniem i pisania

Aneks 7. Ćwiczenia rozwijające sprawność twórczego pisania

Aneks 8. Wartość wskaźników Tj, Dj i RPBo dla wszystkich 120 jednostek zadaniowych

Aneks 9. Zależności między formą zadania i czasem pracy typowych zadań (bez wskazania przedmiotu) na poziomie licealnym

Spis nagrań

Bibliografia