Turcja – potęga demograficzna i gospodarcza, której znaczenie na scenie międzynarodowej stale rośnie – niewątpliwie należy obecnie do „krajów wschodzących”. Położona w miejscu, gdzie stykają się ze sobą trzy ważne obszary: wspólnotowa Europa, Środkowy Wschód i kraje byłego ZSRR, tradycyjnie jest postrzegana jako most między Wschodem i Zachodem. Jednak za tym wyobrażeniem kryje się znacznie bardziej złożona rzeczywistość.
Przede wszystkim tureckie terytorium naznaczone jest trzema fundamentalnymi dychotomiami: naturalną opozycją między regionami nadmorskimi na obrzeżach i półpustynnym interiorem; opozycją w wymiarze rozwoju między uprzemysłowionym zachodem i zapóźnionym wschodem; brakiem równowagi miedzy regionami wiejskimi a miastami, w których żyje obecnie większość ludności i które są silnie zhierarchizowane. Zresztą ciągłość zachodząca między wewnętrzną dynamiką a przepływami ukierunkowanymi na zewnątrz sprawia, że kraj znajduje się w centrum pola sił demograficznych, gospodarczych i geopolitycznych. Turcja jest bowiem jednocześnie krajem emigracji, imigracji i intensywnej migracji wewnętrznej. Tradycyjne formy przemieszczeń ludności, jak koczownicze pasterstwo czy handlowe kursowanie karawan, nakładają się na współczesne migracje zarobkowe prowadząc do powstania złożonych form cyrkulacji migracyjnej.
Książka stanowi jedyną w swoim rodzaju, bogato ilustrowaną syntezę na temat kraju o silnej osobowości, którego zróżnicowanie i bogactwo wewnętrzne wciąż są mało znane.
Marcel Bazin jest emerytowanym profesorem geografii i gospodarki przestrzennej na Uniwersytecie Reims Champagne-Ardenne.
Stéphane de Tapia jest profesorem i dyrektorem badań w Krajowym Centrum Badań Naukowych, w Laboratoire Dynamiques Européennes (Strasburg), oraz w Departamencie Badań Tureckich na Uniwersytecie w Strasburgu.
Książkę wydano dzięki dofinansowaniu Wydziału Kultury Ambasady Francji w Polsce w ramach Programu Wsparcia Wydawniczego BOY-ŻELEŃSKI.
Wprowadzenie. Turcja: wschodzący kraj?
Wschodząca potęga o dużym znaczeniu demograficznym i ekonomicznym
Umocnienie roli politycznej
Skontrastowane wyobrażenia
Turcja, kraj mało znany, choć będący obiektem licznych badań
Rozdział I. Geneza terytorium i państwa tureckiego
Turcja przed Turkami: region następujących po sobie cywilizacji i przepływających fal migracyjnych
Od brązu do żelaza, od Hatytów do Hetytów
Grecy i anatolijskie księstwa
Imperium achemenidzkie a świat grecki
Aleksander i hellenistyczny Wschód
Stopniowe rozszerzanie się rzymskiej dominacji
Od Konstantyna po Bizantyjczyków
Ziemia przeobrażona przez nomadow z Azji Środkowej: etnogeneza ludności tureckiej albo trzy etapy turkizacji Anatolii
Turcy przed Turcją: środkowoazjatycka kolebka
Zislamizowani Turcy wkraczają w świat turecko-irański
Trzy fale napływu ludności tureckiej w ściśle określonej przestrzeni historycznej
Imperium osmańskie: wielkość i upadek państwa leżącego na trzech kontynentach
Początki
Ekspansja w Europie i Azji aż po upadek cesarstwa bizantyjskiego (1359-1481)
Dalsze podboje i szczyt świetności imperium (XVI wiek)
Stagnacja i schyłek imperium (XVII-XIX wiek): kurczenie się tureckiego terytorium
Skutki zmian terytorialnych dla ludności
Próby reform i wysiłki na rzecz modernizacji
Skostnienie i schyłek
Powstanie Republiki Tureckiej
Mustafa Kemal i wojna o niepodległość: Od Traktatu z Sčvres do Traktatu Lozańskiego
Scalone terytorium
Populacja uznawana za jednorodną
Autochtoniczna ludność preturecką zasymilowana z grupą dominującą
Autochtoniczna ludność słabo zasymilowana z grupą dominującą
Dominująca ludność turecka
Tureckojęzyczna ludność napływowa oraz innojęzyczni muzułmanie: paradoksalna turkizacja
Cudzoziemscy legalni i nielegalni migranci w epoce współczesnej
Kierowana przez państwo modernizacja na wzór zachodni
Republika po Atatürku
Rozdział II. Anatolia Wewnętrzna i pas nadmorski
Charakterystyczne cechy środowiska naturalnego
Górzysty kraj
Część alpejsko-himalajskiego łańcucha o młodych i niestabilnych strukturach naznaczonych silnymi ruchami tektonicznymi
Zróżnicowanie klimatu ze względu na górskie przeszkody
Dwa typy regionów naturalnych
Zdefiniowanie regionów naturalnych
Cztery regiony morskie na obrzeżach
Anatolia kontynentalna i jej regionalne odmiany
Dwa główne typy rolnictwa
Środowisko anatolijskie: uprawa zbóż z wykorzystaniem wody deszczowej oraz hodowla
Środowisko anatolijskie zróżnicowane uprawami specjalistycznymi szczególnie w regionach nadmorskich
Archaiczna hodowla niezależna od warunków bioklimatycznych: ostatni nomadzi
Tureckie rolnictwo i jego typowe problemy
Rozdział III. Gradient rozwoju zachód-wschód: wskaźniki społeczno-ekonomiczne i produkcja przemysłowa
Rola państwa w organizowaniu gospodarki i jej konsekwencje przestrzenne: od dziedzictwa osmańskiego do zakwestionowania systemu kemalistowskiego
Dziedzictwo imperium osmańskiego
Gospodarcze zasady kemalizmu: gospodarka narodowa (millî iktisat), zastępowanie importu
Rok 1950 (Adnan Menderes), pierwsza liberalizacja ekonomiczna, zaproszenie kapitałów zagranicznych, „mała Ameryka”
Lata 1980-1990, liberalne plany stabilizacji i restrukturyzacji
Lata 2000-2010, triumf AKP Recepa Tayyipa Erdoğana: pełna liberalizacja na bazie społecznego konserwatyzmu
Wskaźniki społeczno-ekonomiczne
Rozkład bogactwa
Udział różnych działów gospodarki w wytwarzaniu wartości dodanej
Nierówna modernizacja
Wskaźniki społeczno-kulturalne
Surowce energetyczne i inne oraz ich wykorzystanie
Kopalnie i kamieniołomy
Sektor energetyczny
Pracowita Turcja czyli historyczny odwet przedsiębiorców z muzułmańskiego milletu
Etapy wzrostu gospodarczego
Asymetria sięgająca korzeniami do schyłkowego okresu imperium osmańskiego
Impuls do rozprzestrzeniania się przemysłu, jaki w pierwszych latach republiki nadało państwo
Rozkład geograficzny przemysłu przetwórczego
Kapitalizm spółek rodzinnych
Kapitał zagraniczny zasila metropolie
Czy możliwe jest zrównoważenie przemysłowe regionów? Anatolijskie tygrysy
Instrumenty rozwoju gospodarczego (OSB, KSS, strefy wolnocłowe)
Strefy przemysłowe (OSB)
Strefy rzemieślnicze (KSS)
Strefy wolnocłowe (SB) i strefy specjalne (technoparki i inkubatory przedsiębiorczości)
Rozdział IV. Transport i turystyka, czyli próby zniwelowania różnic między regionami
Transport i komunikacja: oszałamiające postępy od lat 1980-1990
Od Anatolii seldżuckiej po postkemalistowską republikę: komunikacja jako czynnik spójności terytorium kraju
Publiczne i prywatne podmioty sektora transportu i komunikacji: rodzaje transportu
Transport kolejowy: duże zaległości, które Turcja stara się nadrobić
Megaprojeler oraz hizli trenler, gigantyczne projekty i szybka kolej
Dominacja transportu drogowego: efekt wizji ideologicznej czy działań drogowego lobby?
Sieć autostrad koncesyjnych
Poszerzanie dróg krajowych do formatu 2 × 2
Transport morski: konsekwencje kontynentalnego imperium?
Transport lotniczy: efekty de reglamentacji
Transport kombinowany: przeszkody fizyczne i psychologiczne, świadomość istnienia problemu
Rurociągi i sieci: Półwysep Anatolijski pomostem między kontynentami
Ropociągi i gazociągi: rola w gospodarce kraju i rola geostrategiczna
Nowe technologie informacyjne i komunikacyjne: od telefonu do telekomunikacji oraz radia i telewizji satelitarnych
Boom turystyczny: koncentracja, dywersyfikacja i rozprzestrzenianie
Turystyka zagraniczna: niepohamowany postęp
Główne ośrodki turystyki międzynarodowej
Przyspieszony rozwój infrastruktury turystycznej
Podmioty krajowe i zagraniczne
Turystyka krajowa jako przejaw wzrostu poziomu życia i troski o dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze
Dywersyfikacja form turystyki czyli turystyka alternatywna
Odświeżone tradycyjne formy turystyki: turystyka uzdrowiskowa i yayla
Uprawianie sportu i odkrywanie przyrody
Waloryzacja cywilizacji
Międzynarodowe otwarcie
Rozdział V. Od rewolucji urbanistycznej do hipotetycznej regionalizacji
Od Turcji wiosek do Turcji miast
Sytuacja wyjściowa: Turcja wiosek
Początek ucieczki ludności ze wsi i szybkiego rozwoju miast
Turcja miast
Silnie zhierarchizowana sieć miast jako odzwierciedlenie różnic regionalnych i czynnik je łagodzący
Rozmaite kryteria hierarchizacji centralnych ośrodków
Różne poziomy hierarchii miast
Podział ról między dwiema stolicami
Stambuł miastem światowym?
Etapy rozwoju Stambułu: od założenia miasta do schyłku Osmanów
Pierwsze lata republiki i początek dynamicznego rozrostu miasta
Przekształcenia Stambułu w ostatnich dziesięcioleciach: metropolizacja i wybieganie na spotkanie przyszłości
Problemy zarządzania metropolią
Ankara, stolica, która broni swojej pozycji
Narodziny stolicy zaplanowanej zgodnie z racjonalistycznym wzorem
Rozwój megapolii
Rozwój innych miast
Cztery metropolie regionalne: Izmir, Bursa, Adana i Gaziantep
Izmir i Region Egejski
Bursa: od starożytnych term do osmańskiej stolicy i od jedwabiu do samochodów
Adana, kontynentalne miasto bawełny
Gaziantep, prężnie rozwijająca się brama do południowo-wschodniej części kraju
Wzrost znaczenia ośrodków regionalnych
Poziom podstawowy, czyli pozostałe stolice prowincji
Mnożenie się małych miast
Niejednoznaczne wysiłki na rzecz regionalizacji
Gospodarka przestrzenna sprawą państwa: rola Państwowej Organizacji Planowania (DPT)
Określanie planów pięcioletnich
Klasyfikacja ilów i powiatów podług poziomu rozwoju
GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi; Great Anatolian Project), czyli Projekt Anatolii Południowo-Wschodniej, przedsięwzięcie kolosalne i kontrowersyjne
Pierwsze plany rozwoju regionalnego
Programy rozwoju regionalnego
Podziały terytorialne NUTS 1 i 2 oraz tworzenie Agencji Rozwoju
Rozdział VI. Nowe horyzonty
Turcja, Europa i świat
Turcja europejska czy azjatycka? Pytanie wciąż powracające, a nowe
Zawiedzione ambicje europejskie
Turcja członkiem G20: piętnasta potęga gospodarcza świata?
Nowa „turecka przestrzeń” wykreślona przez mobilność ludności
Eurazjatycka Turcja i migracja do Europy: dwie nierozerwalnie związane ze sobą kwestie
Obszary tureckiej emigracji w XXI wieku: całkowicie ignorowana ewolucja
Środkowowschodnie kraje w odbudowie: Afganistan i Irak, w tym iracki(e) Kurdystan(y)
Bałkany i Europa Wschodnia: Rumunia, Bułgaria, Polska, Czechy
Były Związek Radziecki: Rosja i Ukraina, Azja Środkowa i Kaukaz
Ameryka Północna i anglojęzyczna Oceania
Inne kraje: zdaniem Ministerstwa Stosunków Zagranicznych Turcy są wszędzie
Biali Turcy (beyaz Türkler) kontra czarni Turcy (siyah Türkler)
Nowe perspektywy dla imigracji i emigracji
Nowe horyzonty
Złożone relacje z sąsiadami z Bliskiego Wschodu
Kraje postsowieckie: marzenia o panturkizmie, eurazjatyckie pokusy, działalność na polu gospodarki
Świat przedsiębiorstw: podejścia do Azji Środkowej
Sektor budownictwa i inwestycji publicznych
Transport
Turecki islam nową formą soft power?
Zakończenie
Bibliografia
Słowniczek
Spis akronimów
Indeks osób
Indeks nazw geograficznych
Indeks rzeczowy
Spis ramek
Spis rysunków
Spis zdjęć
Spis tabel
Polski
Bestseller
Bestseller
